Nếu không kêu gọi lòng ái quốc của nhơn dân và Giáo hội Cơ đốc, không đồng minh với Anh và Mỹ, thì chắc chắn Liên Xô đã cáo chung. Thế chiến kết thức không có mặt Liên Xô thì Đông Âu đã không bị cộng sản hóa và dân chúng đã không bị thảm nạn Xịt-ta-lin khủng bố và đán áp hằng loạt.
Ngày 30 tháng 12 năm 1922, Liên Xô sanh ra để ngày 9 tháng 11 năm 1989 tư đào mồ chôn mình trên ngay quê hương. Trong nổi vui mừng của Cộng Hòa Dân chủ Đức, của khối Cộng sản Đông Âu và của cả thế giới. Tưởng chừng như hơn 70 năm cộng sản chưa hề có! Một cái chết thật đẹp! Thật nên thơ!.
Ba thập niên sau, sự hứa hẹn một đời sống phồn vinh như các nước Tây phương đã biến thành thất vọng.
Những hồ hỡi sau khi Bức Tường Bá linh sụp đổ nay nằm yên trong viện kỷ niệm. Một bộ phận quan trọng người dân Đông Đức bi quan cho rằng Đông Đức của họ đã bị Tây Đức thôn tính đúng hơn là được giải phóng khỏi chế độ cộng sản tuy nhiên không có ai tỏ ra tiếc rẻ cái chế độ đáng nguyền rủa của thời trước đây.
Có những thay đổi tích cực được ghi nhận. Như những cải tiến dân chủ nhanh chống thực hiện, nhiều quyền lợi mới dành cho người dân mà trước kia không hề nghe nói,… Nhưng cũng có nhiều thứ quyền lợi nay không còn… Cái thế giới anh em bình đẳng như đã được hứa hẹn thì nay, thực tế, chỉ thấy đại bộ phận dân chúng thất nghiệp, đi làm có mức lương thấp hơn so với người cùng nghề ở phía Tây đức.
Sự thay đổi sau cùng đem lại sự hụt hẫng, sự cay đắng, sự tức giận trong dân chúng. Trước đây không có ai có thể nghĩ đến hiện tượng nghiêm trọng này. Đâu có ai nghĩ Bức Tường sụp đổ còn để lại những rào cản nho nhỏ rải rác khắp nơi trên đất nước đã thống nhứt về một nhà, một dân tộc?
Sự thay đổi nào cũng có cái giá của nó
Kết quả những cuộc thăm dó dư luận cho thấy một tỷ lệ quan trọng dân Đông Đức luôn luôn tự cho mình chỉ là thứ công dân hạng hai mặc dầu họ biết rằng từ giữa năm 1990 và 2013, Đông Đức đã chuyển qua nền kinh tế thị trường tự do qua những chương trình tư nhơn hóa cấp bách.
Người ta thường nhắc về những hậu quả của giai đọan đau buồn này với những người dân Đông Đức. Trái lại, người ta rất ít nói tới những kẻ hưởng lợi lớn nhờ những thay đổi này. Họ cũng là dân Đức, nhưng thuộc phía Tây Đức.
Tài sản của Đông Đức được chuyển nhượng, sang, bán lại cho Tây Đức để cùng phát triển đất nước theo nền kinh tế thị trường tự do. Chương trình này do Treuhand, một Cơ quan chuyên môn trách nhiệm. Mọi hoạt động được báo cáo rất rõ ràng.
Năm 1990, Treuhand được giao tư nhơn hóa 8000 xí nghiệp, 1.72 tỷ mẩu đất nông nghiệp, 1.96 tỷ mẩu rừng và 25 tỷ m2 nhà và đất. Ngoài ra, còn giao cho phía Tây Đức 40 000 cửa hàng, rạp chiếu bóng, khách sạn và nhà thuôc tây. Cuối năm 1994, khi chương trình chuyển nhượng này chấm dứt, dân Đông Đức thấy buồn lòng mà không giữ được tiếng thở than “Tây Đức đã mua sạch Đông Đức rồi!”.
Người ta không thấy suốt 30 năm qua, những xí nghiệp này làm ăn ra sao, đất đai ruộng vườn này sanh lợi như thế nào? Nhưng nay bán đi thì ai cũng thấy và đau lòng.
Tài sản xứ sở đem bán sạch. Đúng quá. 80% xí nghiệp Đông Đức do Treuhand quản lý bán lại cho người dân Tây Đức, 15% bán cho ngoại quốc và chỉ có 5% bán lại cho công nhơn của xí nghiệp.
Trong những người hưởng lợi trong dịp ngàn năm một thủơ này, có Công ty Bảo hiểm Allianz là hưởng lợi nhiều hơn hết nhờ sự thông minh của ông Tổng Giám độc Chủ tịch của Công ty. Chỉ 6 ngày sau khi Bức Tường sụp đổ, ông cho triệu tập Hội đồng Quản trị để bàn bằng mọi cách phải mua cho được Công ty Bảo hiểm quốc doanh quản lý tất cả hợp đồng bào hiểm của người dân Đông Đức. Việc Allianz mua lại không gặp khó khăn vì ông Phó Chủ tịch Công ty Bảo hiểm Đông Đức đang cần một đối tác vững mạnh để dựa vào để mà tồn tại. Lúc này Cơ quan Treuhand chưa ra đời, nhưng việc mua bán giữa hai bên kết thúc rất đơn giản. Thế là Allianz mua lại được 30 triệu hợp đồng với giá 271 đức mã Đông Đức (gia thắp hơn tiền Tây Đức lúc đó) và trở thành công ty lãnh đạo duy nhứt về ngành bảo hiểm ở Đông Đức. Đỉ nhiên bị nhiều công ty khác phản đối nhưng rồi đâu cũng vào đó.
Sau cùng Ngân hàng Nhà nước Đông Đức bán rẻ lại cho Ngân hàng Tây Đức để trở thành ngân hàng tư.
Hai mươi năm sau, Phó Chủ tịch Bang Thuringe, xu hướng bảo thủ theo Helmuk Kohl, gay gắt tuyên bố “rõ ràng một xí nghiệp Đông Đức hy sanh cho sự sống còn của một xí nghiệp Tây Đức. Nhơn đó tôi mói thấy bộ mặt lạnh lùng và ghê gớm của chủ nghĩa tư bản”. Nhưng đừng quên khi sửa soạn thống nhứt hai nước Đức, ông Helmuk Kohl quả quyết với nhơn dân Đông Đức sự thống nhứt sẽ biến Đông Đức cũ trở thành một nơi rực rở.
Chênh lệc Đông-Tây vẫn còn
Nước Đức là một. Những ông chủ Tây Đức tỏ ra ưu ái với vùng lảnh thổ phía Đông vì ở đây mức lương công nhơn thấp hơn phía Tây. Năm 2018, sự chênh lệch lương bổng còn khá cao. Cùng một viiệc làm, ở phía Đông, tiền lương là 2600 euro so với 3339 euro ở phía Tây. Cho nên hai hảng xe nổi tiếng của Đức BMW và Porsche đưa qua Đông Đức một phần để hưởng công nhơn lương thấp.
Các thị xã Đông Đức chỉ thâu được thuế bằng 61% của mức thuế Tây Đức.
Nhưng trước khi Bức Tường sụp đổ, người dân Đông Bá linh không phải không bằng lòng đời sống của họ. Một thợ lao chùi nhà cửa lãnh lương 964 Đức mã tháng. Là mức lương tương đối cao. Mức lương trung bình là 600 Đức mã.
Anh làm việc ngày 8 giờ. Anh bắt đầu 7 giờ sáng tới sở, cùng bạn bè ăn sáng mất 2 giờ. Tới 9 giờ 30, anh với các bạn thât sự bắt đầu làm việc. Giờ ăn trưa tới, mọi người nghỉ ăn trưa. Xong bửa ăn trưa, ngày làm việc cũng sắp hết. Thế là chuẩn bị ra về.
Làm công việc lao chùi nhà cửa, phòng ốc, cửa kiếng, anh phải học ba năm. Đúng vậy. Chế độ xã hội chủ nghĩa kỷ lưỡng lắm. Người chùi rửa thảm bắt buộc phải biết từng loại chỉ dệt thảm, biết màu sắc và phải có độ hóa học tương đối. Cả dụng cụ làm việc như chổi, giẻ lao, máy hút bụi, máy chà bóng, cũng phải biết đặt tính và công dụng của mỗi thứ.
Sau 3 năm học, phải qua kỳ thi để trở thành “Kỷ sư Lao chùi Cộng hòa Dân chủ nhân dân Đức”.
Nếu có ai bảo ở đây buồn chết, anh sẽ phản đối kịch liệt. Anh quả quyết nếu có ai chạy tới xô bức tường ngã xuống, anh cũng không thèm bước chơn qua bên kia nữa. Ở đây, hạnh phúc lắm rồi. Anh là kỷ sư lao chùi, anh chắc chắn có miếng steak bảo đảm theo tiêu chuẩn của anh. Trước đây, lúc còn đi học, anh có dịp qua Hòa Lan nhưng anh không hề có ý nghĩ ở lại đó.
Ở đây, tức ở Đông Bá Linh, người ta muốn thứ gì cũng có. Cả xì gà Cuba, 15 Đức mã hộp 3 điếu. TV đen trắng của Tiệp giá 1200 Đức mã. Còn đi nhảy nhóc thì không ở đâu bằng ở đây vì ở đây có vô số những club, những bar mở cửa không bao giờ đóng.
Ngày nay, sau 30 năm nước Đức thống nhứt, vẫn còn một bộ phận khá quan trọng dân của Đông Đức cũ bất mãn đời sống hiện tại, vẫn hoài vọng về Đông Đức trước khi Bức Tường sụp đổ.
Thực hiện chương trình thống nhứt, Tây Đức đã chi 2000 tỷ€ để nâng kinh tế Đông Đức, giải quyết nạn thất nghiệp. Nhưng thất nghiệp bên Đông Đức vẫn cao, mức lương vẫn thấp do khả năng làm việc kém, tay nghề non nớt, khó hội nhập. Lớp tuổi 40, lúc thống nhứt, đã không làm việc theo kịp nhịp độ của Tây Đức. Tu nghiệp không nỗi. Lớp tuổi 50 còn buồn chán hơn nữa vì cảm thấy bị loại ra ngoài lề xã hội.
Họ tiếc cho Đông Đức cũ vì với Đông Đức, họ an tâm theo chế độ bao cấp. Họ xếp hàng cả buổi nhưng họ cớ được món hàng theo túi tiền của họ. Ghi tên mua chiếc xe Trabant, sau khi hội đủ hồ sơ, có khi họ chờ đợi 10 năm và giá bằng 2 năm lương, nhưng nếu họ có điều kiện mua, họ chắc mua được. Ngày nay khỏ xếp hàng, mọi thứ có sẳn trước mắt, nhưng không phải muốn là có được.
Sau 30 năm thống nhứt, Bức Tường Bá linh đã hoàn toàn sụp đổ nhưng trong lòng một lớp ngưới dân Đức vẫn còn một bức tường nhỏ ngăn cách.
Nguyễn thị Cỏ May